Πισινοχώρια Ταϋγέτου ( δεν θα τα ακούσετε ποτέ από τον ΣΚΑΪ ).

Κατά τον αποικισμό των Σλάβων που έγινε στην Πελοπόννησο τον 8ο μ.Χ. αιώνα επί αυτοκράτορος του Βυζαντίου Κωνσταντίνου του Ε', εγκαταστάθηκαν Σλάβοι στη Λακωνία και κυρίως στις πλαγιές του Ταϋγέτου σαν ποιμένες ή γεωργοί. Στις ανατολικές πλαγιές του Ταϋγέτου εγκαταστάθηκαν οι Σλάβοι Εζερίτες και στις δυτικές πλαγιές, δηλαδή στην περιοχή της αρχαίας Δενθελιάτιδος χώρας, εγκαταστάθηκαν οι Σλάβοι  Μεληγγοί. Τότε, χτίστηκαν από τους Μεληγγούς τα χωριά που είχαν μέχρι προ ολίγων ετών σλαβικά ονόματα, όπως Σίτσοβα, Τσερνίτσα, Μεγάλη Αναστάσοβα και Μικρή Αναστάσοβα. Τα χωριά Λαδά και Καρβέλι φαίνεται ότι χτίστηκαν αργότερα, όταν αυξήθηκε ο πληθυσμός της περιοχής.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας, τα παραπάνω έξι χωριά διατήρησαν το καθένα χωριστά το Σλαβικό του όνομα, όλα όμως μαζί ονομάστηκαν «πισινά χωριά», ή «πισινοχώρια», γιατί τα χωριά αυτά σε σχέση με το Μυστρά, που ήτανε το διοικητικό κέντρο της περιοχής ήταν χτισμένα στο δυτικό (πισινό) μέρος του Ταϋγέτου ενώ ο Μυστράς ήτανε χτισμένος στο ανατολικό (μπροστινό) μέρους του Ταϋγέτου. Στα πισινά χωριά κατά τους χρόνους της δουλείας δεν κατοικήσανε ποτέ Τούρκοι και έτσι ο πληθυσμός τους ήτανε πάντοτε καθαρά ελληνικός.

Το έτος 1645 οι Τούρκοι επιτέθηκαν εναντίον των Ενετών που κατείχαν την Κρήτη και κατέλαβαν τα Χανιά.

Στη συνέχεια, διαρκώς πολεμώντας, υπέταξαν μέσα σε είκοσι πέντε χρόνια ολόκληρη την Κρήτη, εκτός από την πόλη του Ηρακλείου, που λεγόταν τότε «Χάνδαξ» και ήτανε καλά οχυρωμένη. Οι Τούρκοι συνέχισαν την πολιορκία του Ηρακλείου από το 1645 μέχρι το 1669 όπου το Ηράκλειο παρεδόθη με συνθήκη στους Τούρκους.

Οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη του Ηρακλείου που ήτανε έρημη από κατοίκους. Όλοι οι κάτοικοι της πόλεως και πολλοί άλλοι Κρητικοί που είχαν καταφύγει εκεί, εγκατέλειψαν την πόλη και πέρασαν με παντός είδους πλωτά μέσα, Ενετικά και Κρητικά, στις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου και στα Ιόνια νησιά, παίρνοντας μαζί τους τις οικογένειες τους και ότι άλλο μπορούσαν να μεταφέρουν από τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Πολλοί από τους Κρητικούς που πέρασαν στις απέναντι ακτές της Μάνης, πίστεψαν ότι δε θα ήταν ασφαλής, αν εγκαθίσταντο στα παράλια χωριά της περιοχής, τα οποία διαρκώς κινδυνεύανε από τις επιδρομές των πειρατών, και γι’ αυτό προτίμησαν να εγκατασταθούν στο εσωτερικό της χώρας. Ήρθαν λοιπόν στα "πισινά χωριά" και εγκαταστάθηκαν σ’ αυτά γιατί ούτε Τούρκους κατοίκους είχαν, ούτε κινδύνευαν από τους πειρατές. 

Στα χρόνια της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, η περιοχή των πισινών χωριών, λόγω της μορφολογίας του εδάφους και τις απουσίας των Τούρκων, χρησιμοποιήθηκε σαν ασφαλές ορμητήριο για τον αγώνα εναντίον των Τούρκων και οι κάτοικοι έτρεξαν στον αγώνα με οπλαρχηγούς, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Γεώργιος Βασιλάκης από τη Σίτσοβα, που προήχθη σε χιλίαρχο το 1825 και δολοφονήθηκε στη Σίτσοβα το 1828.

Ιδιαίτερη σημασία είχε το ιερό μοναστήρι του Μαρδακίου, που βρισκότανε στον μέσο του δρόμου που ξεκίναγε από τα χωριά της Αρκαδίας πέρναγε από τα πισινά χωριά και κατέληγε στα χωριά της Μάνης. Έτσι το μοναστήρι του Μαρδακίου χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές σαν τόπος συγκεντρώσεως των μεγάλων οπλαρχηγών Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα, Κεφάλα κ.λ.π. οι οποίοι συσκέπτονταν σε αυτό και έπαιρναν τις μεγάλες αποφάσεις. Έτσι συνήλθαν εκεί στις 18 Μαρτίου 1821 οι οπλαρχηγοί και αποφάσισαν να πάρουν την Καλαμάτα, πράγμα που έγινε στις 23 Μαρτίου 1821.

Είπαν και έγραψαν για τον χορό.

" Μόνον οι αγροίκοι και οι απαίδευτοι μπορούν να μη γνωρίζουν να χορεύουν, ενώ οι πεπαιδευμένοι οφείλουν και με το χορό να έχουν καταπιαστεί επαρκώς" ( ΠΛΑΤΩΝΑΣ )

Τραγούδι με νόημα.

Πολυμορφία και χορός.

 Η γεωμορφολογία αποτελεί παράγοντα διαμόρφωσης του χορού, εφόσον διαμορφώνει τα ρούχα, τις ασχολίες, τη δυνατότητα επικοινωνίας με άλλες περιοχές κ.ά. - αυτό ισχύει για κάθε χώρα. Ιδιαιτερότητα της Ελλάδας αποτελεί ο γωγραφικός τεμαχισμός: εκατό κατοικημένα νησιά και δέκα χιλιάδες χωριά που τα περισσότερα απείχαν μερικές ώρες με το μουλάρι το ένα από το άλλο. Συνθήκες που επιτρέπουν τη διατήρηση μικρών κοινωνιών με οικονομική και πολιτιστική αυτονομία. Οπότε εξηγείται η τεράστια ποικιλλία φορεσιών, μουσικών και χορών σε αναλογία του πληθυσμού.

Είπαν και έγραψαν για τον χορό.

Ο χορός παίζει θεμελιώδη ρόλο για τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι σχολείο κοινωνικής συμπεριφοράς, σχολείο της αρμονίας της ομάδας.
Μέσα στη συλλογικότητα του χορού, ο καθένας μπορεί να καθορίσει την προσωπική του σχέση με το χώρο. ( ΦΩΝ ΛΑΜΠΑΝ )

Θεατρικότητα και χορός.

 Στην Ελλάδα ο χορός εξακολουθεί να είναι μέρος ενός εθίμου. Μπορεί τα έθιμα να ατόνησαν ή να μεταβλήθηκαν σε απλές διασκεδάσεις ή σε τουριστικά θεάματα, μπορεί να έχασαν τη βαθύτερη κοινωνική σημασία τους που τα έκανε απαραίτητα, όμως κάτι έχει μείνει. Για τον Ελληνα ο χορός είναι μια σοβαρή υπόθεση, μεταφέρει νοήματα. Γι αυτό οι ξένοι απορούν που συχνά οι χορευτές δείχνουν κατσουφιασμένοι, ακόμα και στα χορευτικά συγκροτήματα όπου περιμένουν να δουν το μόνιμο χαμόγελο που έχει καθιερωθεί. 

    Το έθιμο ακολουθεί ένα σενάριο, είναι μια προδιαγεγραμμένη διαδοχή πράξεων, μια από τις οποίες μπορεί να είναι ο χορός. Χορεύουν λοιπόν τότε γιατί πρέπει να χορέψουν τότε, και χορεύουν έτσι γιατί πρέπει να χορέψουν έτσι. Οι παλιοί έλεγαν σε κάποιον που δίσταζε: Ελα να χορέψεις για το καλό. Υπάρχει στο βάθος μια δόση υποχρέωσης, μια διάσταση προσφοράς, συνεισφοράς στην κοινότητα. Μπαίνοντας στο χορό ξέρεις ότι ανεβαίνεις σε μια σκηνή για να παίξεις το ρόλο που σου αναλογεί σε ένα δρώμενο, ξέρεις ότι σε παρατηρούν όλοι όπως σε ένα θέατρο, περιμένουν να τους δώσεις κάτι. 

    Αυτή η έντονη θεατρικότητα έχει σχεδόν χαθεί από καιρό στην Ευρώπη, όπου ο χορός δεν είναι παρά διασκέδαση ή θέαμα.    Η θεατρικότητα αυτή έχει περισσότερο την έννοια της τελετουργίας και λιγότερο της θεαματικότητας. Ο ίδιος ο χορός είναι στραμμένος προς τα μέσα, αναγκαστικά άλλωστε αφού έχει σχήμα κύκλου. Ο χορευτής χορεύει πρώτα για τους συγχορευτές του, μετά για τον ίδιο και μετά για τους τριγύρω. Προσέχει σε ποια θέση θα μπει στον κύκλο, χορεύει μπροστά όταν έρθει η σειρά του, δεν ξεφεύγει από το άγραφο πρωτόκολο συμπεριφοράς. 

Ρυθμός και χορός.

Σε σύγκριση με τους άλλους Ευρωπαίους και τους Μεσογειακούς οι Ελληνες θα λέγαμε ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για την ποικιλία στο ρυθμό της χορευτικής μουσικής, και λιγότερο για τη μελωδία της. Γοητεύονται από τους ασύμμετρους ρυθμούς, για τούτο αφθονούν τα 5σημα, 7σημα και 9σημα μέτρα. Χρησιμοποιούν το νταούλι, ένα όργανο που δεν κρατάει απλώς το ρυθμό αλλά εξυψώνει σε ιδιαίτερη τέχνη τη ρυθμική διάσταση της μουσικής και την ξεκαθαρίζει δίνοντας σαφείς οδηγίες στο χορευτή. Η ταραμπούκα είναι πολύ πιο διαδεδομένη στη Μεσόγειο γιατί είναι εύχρηστη και γρήγορη, ενώ το ντέφι έχει τέτοια εξάπλωση που δεν αποτελεί ελληνική ιδιομορφία.

Το τραγούδι στον παραδοσιακό χορό.

Άλλο κατάλοιπο της παραδοσιακής κοινωνίας είναι ότι ο Ελληνας χορεύει το τραγούδι, δεν εκτελεί το χορό. Κάτι ανάλογο συναντάμε στη βυζαντινή μουσική: η μελωδία υπάρχει για να υπηρετεί το λόγο, είναι ορφανή χωρίς αυτόν. Το ίδιο και ο παραδοσιακός χορός: υπηρετεί το τραγούδι. Και πάλι δεν πρέπει να παραπλανηθούμε από ό,τι βλέπουμε σήμερα. Οσο πιο παλιά πηγαίνουμε τόσο βλέπουμε ότι συχνότερα χόρευαν με το στόμα, χωρίς όργανα παρά με αυτά. Ο παλιός χορευτής δεν παραγγέλνει χορό αλλά τραγούδι. Ξέρει ποιο τραγούδι του πάει, ποιο τον διεγείρει και τον συνεπαίρνει (συνήθως είναι αυτό που διάλεγε ο χορευτής τον οποίο είχε μικρός σαν πρότυπο). Συνήθως ο μουσικός ξέρει το τραγούδι του καθενός και του το παίζει πριν το παραγγείλει. 

Είπαν και έγραψαν για το χορό.

Ο χορός καθιστά τον Θεό  παρόντα και τον άνθρωπο ισχυρό.
Εκφράζει την ενότητα και την υπεροχή της ομάδας. Γι' αυτό και αποκαλύπτει το μεγαλείο ή τις αδυναμίες    
ενός πολιτισμού. ( ΡΟΖΕ ΓΚΑΡΩΝΤΥ )

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ 1922. ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ - ΡΟΔΟΣ

Ατομικότητα - συλλογικότητα στον παραδοσιακό χορό.

Οι χοροί εκφράζουν έναν μεγάλο βαθμό συλλογικότητας. Αυτό φαίνεται από το ότι:

α)  Τα βήματα είναι απλά ώστε να μπορεί να τα εκτελέσει ο καθένας στο χωριό. Ελάχιστοι είναι οι χοροί που αποκλείουν έναν γέρο ή μια γριά με τη δυσκολία τους - αυτοί απλώς θα τους εκτελέσουν με πιο στρωτά βήματα.

β)  Το ίδιο με τους ρυθμούς - είναι σχετικά αργοί. Αλλωστε πολύ συχνά χόρευαν τραγουδιστά, χωρίς όργανα. Το τέμπο αυξήθηκε πρόσφατα, όταν οι χοροί πέρασαν από τον παραδοσιακό στον φολκλορικό χώρο.

γ)  Η συλλογικότητα φαίνεται και από τον σχηματισμό: κυριαρχεί ο ανοιχτός κύκλος. Ο κλειστός κύκλος (που δείχνει τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό συλλογικότητας) μπορεί να είναι πολύ σπάνιος, οι ζευγαρωτοί όμως χοροί (που δείχνουν λιγότερη συλλογικότητα από τον κύκλο) είναι λίγοι και οι μοναχικοί ακόμα λιγότεροι.

δ)  Το πιάσιμο είναι σφιχτό, φέρνει τα σώματα πολύ κοντά. Σε κοινότητες με ακόμα μεγαλύτερη συνοχή τα σώματα χορεύουν σχεδόν εξ επαφής, όπως σε μέρη ορεινά με πιάσιμο από τα μπράτσα (Πωγωνίσιος, Τσακώνικος) ή σε νησιά με πιάσιμο σταυρωτό (Πάνω Χορός Καρπάθου, Σούστα Ρόδου).

ε)  Οι χοροί κρατούν πολλή ώρα, ώστε το άτομο να βυθίζεται στη σύμπραξη, να γίνεται ένα με το σύνολο. Ας μην παρασυρόμαστε απ' τη σημερινή κατάσταση όπου τα κομμάτια κρατούν δύο-τρία λεπτά, τη διάρκεια που επέβαλαν οι δισκογραφικές εταιρείες. Στα πανηγύρια και στους γάμους κρατούσαν δέκα φορές περισσότερο. Ετσι ο χορευτής είχε τον χρόνο να χαλαρώσει, να αφεθεί, να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι παρά μέρος ενός πολυπρόσωπου οργανισμού που λέγεται κοινότητα. Η συνεχής επανάληψη της μελωδίας και της κίνησης ενεργεί όπως ένα νανούρισμά και οδηγεί σε μια συλλογική υπνωτική κατάσταση.